Informatie voor Scholen

Angst is een normale en nuttige emotie die je waarschuwt voor gevaar. Bij het ontwikkelen en ontplooien van jezelf horen soms ook uitdagingen, zoals het overwinnen van angsten. Voor sommige leerlingen groeien angsten echter uit tot onneembare drempels en nog meer problemen. 

Wanneer iemand regelmatig erg angstig is, deze angst uit proportie is ten opzichte van het gevaar en aanzienlijke beperkingen geeft die het leven sterk verstoren, spreken we van een angststoornis.

Angst- en stressklachten zijn wereldwijd de meest voorkomende mentale problemen en starten vaak al in de kindertijd. Deze klachten gaan vaak niet vanzelf over en kunnen weer leiden tot andere problemen zoals eenzaamheid, middelengebruik, sociale problemen, verslechterende schoolprestaties of schooluitval.

Angstklachten worden vaak niet op tijd herkend, omdat ze zich kunnen uiten op veel verschillende manieren. Het kan zich bijvoorbeeld uiten in lichamelijke klachten, teruggetrokken gedrag, of in andere gedragsproblemen of schoolweigering. Er wordt bij dit gedrag niet altijd gekeken naar onderliggende angsten. 

Wanneer jongeren pas hulp krijgen wanneer de klachten zijn geëscaleerd, is er vaak een lang en duur behandelproces nodig, waarvoor ook nog eens lange wachtlijsten zijn. Bij het vroegtijdig ingrijpen kunnen de meeste angstklachten verholpen worden met bewezen effectieve interventies. Het is dus belangrijk om er zo vroeg mogelijk bij te zijn.

Scholen

What is anxiety and when does it become an anxiety disorder?

Everyone feels anxious or stressed from time to time. Anxiety is a normal and useful emotion that helps us respond to danger. It allows us to react quickly in threatening situations, for example through the fight-or-flight response.

However, sometimes people experience intense fear in situations that are not actually dangerous. This fear can be so overwhelming that it interferes with daily life — for example, by avoiding certain places or activities, or feeling so tense that it becomes difficult to concentrate or carry out everyday tasks.

When fear lasts for a long time and is out of proportion to the actual danger, and it causes significant distress, it may be a sign of an anxiety disorder.

Verschillende soorten angsten

Separatieangststoornis

Kinderen met separatieangst, ook wel verlatingsangst, zijn extreem bang om gescheiden te worden van degene aan wie ze gehecht zijn. Vaak zijn dit hun ouders of verzorgers. Wanneer kinderen gescheiden zijn ervaren ze vaak heimwee en maken ze zich enorme zorgen over de veiligheid en gezondheid van hun ouders of zichzelf. Separatieangst bij kinderen tussen de 8 en 18 maanden is een normale stap in de emotionele ontwikkeling. Er is pas sprake van een separatieangststoornis wanneer het gedrag niet meer bij de leeftijd past. 

Specifieke fobie

Kinderen met een specifieke fobie heeft een heftige angst voor een specifieke situatie, gebeurtenis, voorwerp of dier. Bijvoorbeeld een angst voor spinnen, honden, hoogtes, de tandarts of bloedprikken. Zelfs al denken aan datgene waar iemand met een specifieke fobie bang voor is zorgt voor angstige gevoelens. Vaak weet iemand wel dat de angst niet nodig is, maar krijgen ze deze toch niet onder controle. 

Sociale angststoornis

Iemand met sociale angst heeft een heftige, aanhoudende angst voor en vermijding van sociale situaties. Kinderen met deze stoornis hebben een blijvende angst om iets fout te doen of kritiek te krijgen in sociale situaties, in het bijzonder met leeftijdgenoten. Kinderen met een sociale angststoornis vermijden daarom sociale situaties, wat voor schoolweigering kan zorgen. 

Gegeneraliseerde angststoornis

Kinderen met een gegeneraliseerde angststoornis zijn overmatig angstig en bezorgd over dagelijkse onderwerpen. Zonder dat er een directe aanleiding is, piekeren ze veel over dingen die zouden kunnen gebeuren. Ze maken zich bijvoorbeeld zorgen over wat er in de wereld gebeurt, geld, gezondheid van zichzelf en van dierbaren, school of werkprestaties, vrienden of een mogelijke echtscheiding van hun ouders.  

Paniekstoornis/agorafobie

Kinderen en jongeren met een paniekstoornis hebben regelmatig paniekaanvallen zonder dat hier een duidelijke oorzaak voor is. Deze aanvallen komen onverwacht. Een paniekaanval bestaat uit bijvoorbeeld een verhoogde hartslag, transpiratie, duizeligheid, flauwvallen en misselijkheid. Vaak zijn deze paniekaanvallen zo vervelend dat er ook een angst ontstaan voor het krijgen van een paniekaanval. Dit kan ervoor zorgen dat je drukke situaties waaruit je niet gemakkelijk weg kan gaat vermijden. Je durft dan bijvoorbeeld niet meer met het openbaar vervoer, boodschappen te doen of naar een druk plein. Sommige mensen durven zelfs helemaal niet meer naar buiten. Dit wordt ook wel agorafobie (pleinvrees) genoemd.

Selectief mutisme

Een kind met selectief mutisme kan wel praten, maar praat niet in bepaalde situaties omdat ze bang zijn. Het wordt ook wel spraakangst genoemd. Iemand met selectief mutisme praat thuis vaak wel, maar in andere situaties zoals op school of in de winkel doen ze dit niet. Ze zijn dus selectief met wie ze wel en niet praten. Selectief mutisme is geen gehoor-, spraak-, taal-, of psychische stoornis zoals autisme, maar een angststoornis.

Posttraumatische stressstoornis

Kinderen en adolescenten kunnen een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen na een zeer stressvolle gebeurtenis. Denk bijvoorbeeld aan het zijn van slachtoffer of getuige van geweld, lichamelijk of seksueel misbruik of het meemaken van een oorlog.  Jonge mensen met PTSS hebben vaak last van het herbeleven van de stressvolle gebeurtenis. Zij hebben bijvoorbeeld nachtmerries, levensechte herinneren of moeite met slapen. Ze proberen daarom alles wat hen doet denken aan die gebeurtenis te vermijden. 

Obsessief- compulsieve stoornis

Kinderen met een obsessief- compulsieve stoornis (OCS) hebben last van dwanggedachten en/of dwanghandeling. Een dwanggedachte (obsessie) is een terugkerend idee of voorstelling die zich aan iemand opdringt en diegene moeilijk los kan laten. 

Vaak is dit een angst. Dwanghandeling (compulsies) zijn handelingen die op een bepaalde manier moeten worden uitgevoerd. Deze handelingen kunnen zichtbaar zijn (bijvoorbeeld het wassen van de handen) of zich in het hoofd afspelen (bijvoorbeeld tot 7 tellen voordat je de deur uit mag). Door het uitvoeren van de dwanghandeling probeert iemand de angst die door de dwanggedachte ontstaat te verminderen. 

Vaak weet iemand met OCS dat de angst irreëel is en de handeling nutteloos, maar toch is het erg moeilijk te stoppen en zorgt het niet doen van de handeling voor onrust. 

Tips

Tips
  • Creëer een veilige en vertrouwde sfeer waarin gepraat kan worden over angst en andere problemen
  • Heb een signalerende rol
  • Neem de angst van het kind serieus
  • Stimuleer leerlingen om spannende situaties aan te gaan, zonder ze hiertoe te dwingen